"LANGE WINTERAVONDEN SPREKEN BOEKDELEN"
Niet op een winteravond maar op een bijna subtropische dag in oktober kreeg ik een helgroene ringmap in de handen gestopt. Daarin een dik pak keurig uitgetypte gedichten. Bladspiegel van een uitgesproken estheet. Titelpagina: Lange Winteravonden spreken Boekdelen. Gedichten. Adolf De Candt. Mij onbekend. Hij is van Maldegem, kreeg ik als toegift en hij moet rond de 70 zijn.
Ik begon te lezen, tot 's nachts. Vanaf het eerste gedicht 't Oud huis
wist ik: dit is een waarachtig dichter! Ik heb de bundel met 89 gedichten in één
adem uitgelezen, verbaasd dat Adolf De Candt nog nooit publiceerde. Iemand die
zo schitterend de pen hanteert, iemand die je vanaf het eerste vers aanspreekt
en je niet meer loslaat zoek dat maar in deze lettergekke wereld van poseurs en
tafelspringers.
De poëzie van De Candt treft ogenblikkelijk door haar gave schoonheid; door zijn
rijkdom van taal, zijn onderkoelde emotie en hedendaags levensgevoel, met diep
verzwegen nostalgie. Dit moet een man zijn van beschaving, met grote eruditie:
ik herken zijn innerlijk portret
't Oud huis
De bel rinkelde, de deuren piepten en de trap kraakte
in 't requiem met koorzang van bekende geluiden.
Zo gauw impromptu dook het daar op in de blokkendoos
van mijn geheugen: het huis van toen met alles
en allen erom en erin.
De grote blauwstenen tegels van de gang achtervolgden
me vrolijk klakkend tot in de keuken met haar
gezellige buizestoof.
De salonsuite met piano en open haard.
Mijn hart klopte aan, doch allen zijn op reis.
ORIGINEEL:
De Candt bekijkt de wereld op een eigen wijze met genadig oog voor plastische
schoonheid. gevolg: een grote authenticiteit van taal. In de vroege morgen "schiet
de vrieslucht met scherp", "Rijen populieren escorteren hun dreven...
In de vroege vrieslucht
Vanuit 't oosten schiet de vrieslucht met scherp.
De dag klinkt hard onder de zolen van mijn wandelen.
Dun bevroren plasjes begeven het
met 't geluid van gebroken glas.
Rijen populieren escorteren hun dreven in een
eindeloze winterse verlorenheid.
Alle schijn is afgeworpen tot op 't laatste blad.
't Dak van mijn huis lijkt opgebouwd
uit peperkoek met witte suiker:
maar de koffie geurt er warm
en de boter laat zich smeren.
Doorheen heel zijn bundel duikt deze originele beeldentaal op.
Hoe hij zelf poëzie beschouwt?
.../...
Grijpend waarnemen dat te zien heeft met poëzie:
het opnemen in een wolk sepia
van alles wat je opvallend benadert
vanuit de cyclus van 't alledaagse.
.../...(Als octopus)
Châteauneuf-du-Pape
Het zoenoffer
bloedt zich uit
in de glazen.
De kristallen
offerande belletjes
klingelen op de maat der wensen.
Met overgave
vervult het gehemelte
zijn aardse zending.
Negen beaufort aan de kust
Een nijdige zee
beet en maalde krijt
tussen haar tanden
aanrollende golven
witschuimend geweld
op en neergaand frontlijn
in niemandsland.
SCHERP ANALITICUS:
Met grote zeggingskracht analyseert De Candt zijn eigen rijk gemoed. Hij is een
man bij wie "alle startblokken/ staan bezet". Pegasos, het gevleugelde paard,
haalt hett op een loom laisser-aller. Poëzie is vaak een " oude remedie tegen
spleen".
Loom
Moe "laisser-aller" dat uitweg zoekt,
er geen vindt, zich ophoopt tot een
gemis dat geen vragen stelt, enkel
daar is met zijn volle gewicht.
Zwaar doorweegt op mijn denkvermogen,
ontlopen uit de toom van alle wenken,
langs paden van een ordeloos gemoed.
Stal met volgepropte kribben
doch voedsel dat niet smaakt.
'k Stuif beter in open lucht
zo ook pegasos in mij.
Zijn verzen hebben geen rijmschema's nodig, de ideeën hollen elkander achterna, vaak tot een spits en puntig relativerend slotvers. .../ maar aan het sterfhuis van mijn verwachtingen hangt de vlag halfstok. (In het voerspoor van mijn verwachtingen) Analyseert De Candt zichzelve binnenste buiten, hij heeft een pak op de dingen en op zijn tijd, want "geen opstandigheid afgeleerd, geen muiterij /afgenomen: maar schoon schip gemaakt.". Prangend is De Candt in het genre haiku. Haiku geeft in drie regels van 5-7-5 lettergrepen een intense ervaring weer.
1.
Vergeelde bladeren
doden de tijd met wachten
op hun afsterven
2.
Hiroschima: proef
op de som bij 't eureka
van 't atoomtijdperk
De tegenstelling is een graag gebruikte stijlvorm in zijn gedichten. Soms kort en heftig zoals in:
Kort gedicht
Geluk
najagen,
kemels
schieten.
In het gedicht 'Oude kerkmuur bij valavond tegen november' wordt het deemsteren uitgesponnen tot een prachtig geschilderd clair-obscur:
Als sluitstuk op najaarsvertoon, legt de
dag, op d'oude kerkmuur, schroomvallig de laatste
hand aan zijn tedere valavondkleuren.
Met subtiele clair-obscur schakeringen onderlijnt
het tanende licht de pracht van de flamboyante
gotiek.
Rijzige in lood gevatte glasramen fungeren als
pseudo-lichtopslorpende zwarte gaten in dit
heel en al van hemelse betrachtingen
boven arduinen grafplaten
als pleisters op oude wonden.
GAAF:
Zijn puntigheid, het ciseleren van de taal, de grote scheppingskracht waarmee
hij zijn themata aanpakt roepen een volleerd woordkunstenaar op. Of het nu een
oude linde betreft, een jonge vrouw op hoge hakken, een bos op zijn retour in
december, de Polderroute, een zeilrace, een autoloze zondag of een avonddialoog,
De Candt evoceert telkens met groot talent.
Spijt en tijd
Het huis
bloedde tranen
van spijt.
De tijd
ging eraan voorbij
zonder aan te kloppen.
Sporen lieten
diepe grieven
achter.
Het verwijt
was dit van
lange nachten.
De opstand
kwam uiteindelijk
tot stilstand.
Beide partijen
hebben het verdrag
ondertekend.
Wie gedichten van een gave schoonheid schrijft als "Spijt en tijd" getuigt van een intense taalvirtuositeit. De naam Adolf De Candt is een revelatie. Wie vertelde mij dat hij juwelier was?